(۱۹۴) سوال: آیا عذاب قبر، خاص روح است یا بدن؟

جواب:

عذاب قبر از طریق کتاب الله و سنت پیامبر ﷺ ثابت است.

قرآن: الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {وَلَو تَرَى إِذِ ٱلظَّالِمُونَ فِی غَمَرَ⁠اتِ ٱلمَوتِ وَٱلمَلائِكَةُ بَاسِطُوا أَیدِیهِم أَخرِجُوا أَنفُسَكُمُ ٱلیَومَ تُجزَونَ عَذَابَ ٱلهُونِ بِمَا كُنتُم تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ غَیرَ ٱلحَقِّ وَكُنتُم عَن ءَایَـتِهِۦ تَستَكبِرُونَ} [أنعام: ۹۳]: «اگر ببینی ‌که ستم کاران در سختی‌های مرگ فرو رفته‌اند و فرشتگان دست‌ها را گشوده (و به آنان می‌گویند: ) جان‌هایتان را بیرون آورید! امروز عذاب خفت ‌باری در برابر آنچه ناحق بر الله می‌گفتید و نسبت به آیات او سرکشی کردید، می‌بینید». درباره‌ی آل فرعون نیز می‌فرماید: {ٱلنَّارُ یُعرَضُونَ عَلَیهَا غُدُوّا وَعَشِیّا وَیَومَ تَقُومُ ٱلسَّاعَةُ أَدخِلُوا ءَالَ فِرعَونَ أَشَدَّ ٱلعَذَابِ} [غافر ۴۶]: «آتش دوزخ است که هر صبح و شام بر آن عرضه می‌شوند و روزی‌که قیامت بر پا شود، (گفته می‌شود: ) آل فرعون را در سخت‌ترین عذاب وارد کنید» . احادیثی که عذاب قبر در آن یاد شده نیز زیاد است؛ از آن جمله حدیثی است که خواص و عوام مسلمانان، آن را می‌شناسند که همان سخن نمازگزار است:«أعوذ بالله من عذاب جهنم، و من عذاب القبر، و من فتنة المحيا و الممات، و من فتنة المسيح الدجال»^۱: «از عذاب جهنم، عذاب قبر، فتنه‌ی زندگانی و مرگ و فتنه‌ی مسیح دجال به الله پناه می‌برم» عذاب قبر در اصل بر روح است که گاهی به بدن نیز متصل می‌شود؛ به‌ خصوص وقتی هنگام دفن، درباره‌ی پروردگار، دین و پیامبر می‌پرسند؛ زیرا روح به جسم بازگردانده می‌شود؛ اما بازگشت برزخی است که تعلق روح به بدن، مانند دنیا نیست. مرده در قبر، درباره‌ی پروردگار، دین و پیامبرش بازخواست می‌شود؛ اگر کافر یا منافق باشد، می‌گوید: هاه هاه نمی‌دانم، شنیدم مردم چیزی می‌گویند من نیز همان را گفتم. لذا با پُتکی آهنین زده می‌شود که بر اثر آن، فریادی سر می‌دهد که هر چیزی جز انسان، صدایش را می‌شنود و اگر انسان بشنود، بی‌هوش می‌شود.^۲

***

1. [مسلم: كتاب الطهارة، باب استحباب إطالة الغرة، رقم ٢٤٩] ↩︎
2. [احمد (٢٨٧/٤)، ابوداود: كتاب السنة، باب في المسألة في القبر و عذاب القبر، رقم ٤٧٥٣]. ↩︎