(۱۰۳۶) تفسیر دو آیه‌ی اول سوره‌ی تکاثر

(۱۰۳۶) سوال: لطفا این دو آیه در سوره‌ی تکاثر را تفسیر فرمایید: {أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ * حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ} [تكاثر: ۱-۲]. (افزون‌طلبی شما را به خود مشغول ساخته است. تا اینکه به گورستان‌ها رسیدید).

جواب:

اول از این برادر که درباره‌ی این آیه سوال پرسیده، تشکر می‌کنم. چون خوشحال می‌شوم وقتی می‌بینم که مردم در قرآن تدبر می‌کنند و به دنبال تفسیر آن هستند. این نشانگر توجه به قرآن است.

دوم: معنای {أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ} این است که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ مردم را مخاطب قرار می‌دهد و برایشان روشن می‌کند که زیاده‌طلبی‌هایشان در مال و فرزند، آنها را از طاعت الله به خود مشغول کرده و از یاد او بازداشته تا اینکه مرگشان برسد. این معنای آیه‌ی دومی است که فرمود: {حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ}، یعنی: تا وقتی که مُردید.

الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ دفن میت را زیارت نامید، زیرا ناگزیر برانگیخته خواهد شد. برای همین وقتی عرب بدوی از کسی شنید که می‌خواند: {أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ * حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ}: (افزون‌طلبی شما را به خود مشغول ساخته است. تااینکه به گورستان‌ها رسیدید)، گفت: به الله قسم، پشت این گفته، چیز دیگری نهفته است، یا سخنی مثل این، زیرا زائر مقیم نیست. حق با اعرابیست. زیرا بعد از قبر، برانگیخته شدن است و زائر چنان که از اسمش پیداست، مقیم نیست و بقای مردم در قبر هر چند به طول انجامد، به نسبت آخرت چیز کمی است.

به همین مناسبت دوست دارم نکته‌ای را متذکر شوم که برخی مردم نسبت به مدلول آن، غافل هستند. آن هم اینکه انسان وقتی مُرد می‌گویند: به آخرین جایگاهش نقل مکان کرد. این سخن در معنایی که از لفظش به ذهن می‌رسد، خطرناک است. زیرا معنی‌اش این است که برانگیخته شدنی وجود ندارد، و قبر، آخرین ایستگاه است. اما چنان که معلوم است، برانگیخته شدنی هست و آخرین ایستگاه، یا بهشت است و یا دوزخ.

از الله می‌خواهم که ما را از اهل بهشت قرار دهد. جایز نیست وقتی میت دفن شد، در مورد او گفته شود: او به جایگاه آخرش بازگشت. شاید کسی بگوید: این ایستگاه آخر او به نسبت دنیاست؛ چرا که انسان هر چقدر هم طولانی در این دنیا زندگی کند، عاقبتش خوابیدن در قبر است. می‌گویم: بله، منظور مردم و خصوصا مسلمانان، چنان که به نظر می‌رسد همین است. زیرا هر مسلمانی به روز آخرت یقین دارد. ولی تا زمانی که لفظ محتمل بر معنای فاسدی باشد که ظاهر لفظ نیز نشانگر آن است، در این صورت اجتناب ورزیدن از آن واجب است.

***

تعداد بازدید: 1

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: أرجو أن تفسروا الآية الكريمة في سورة التكاثر : ﴿ أَلْهَنكُمُ التَّكَاثُرُ حَتَّى زُرتُمُ الْمَقَابِرَ ﴾ [التكاثر : ١-٢]؟

فأجاب رحمه الله تعالى: أولا: أشكر أخي السائل الذي سأل عن معنى الآية الكريمة، وذلك لسروري بتفكر الناس في معاني القرآن الكريم وطلبهم تفسيرها، لأن هذا يدل على العناية بكلام الله -عز وجل-.

ثانيا: معنى قوله تعالى: ﴿ أَلْهَنكُمُ التَّكاثر أنه -عز وجل- يخاطب الناس ويبين لهم أن التكاثر بينهم في الأموال والأولاد ألهاهم عن طاعة الله، وشغلهم عن ذكره حتى ماتوا، وهذا معنى قوله: ﴿ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ ﴾ يعني: حتى متم.

وسمى الله -تبارك وتعالى- الدفن – أي: دفن الميت زيارة، لأنه لا بد من بعثه، ولهذا لما سمع أعرابي قارئًا يقرأ: ﴿ أَلْهَنكُمُ التَّكَاثُرُ حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ ﴾ قال: والله إن وراء ذلك شيئًا آخر، أو كلمة نحوها، فإن الزائر -يقول الأعرابي- ليس بمقيم. وصدق، فإن وراء ذلك البعث، والزائر على اسمه زائر ليس بمقيم، وبقاء الناس في القبور وإن طالت المدة هو شيء يسير بالنسبة إلى الآخرة.

وبهذه المناسبة أود أن أنبه على كلمةٍ يقولها بعض الناس غافلا عن مدلولها، وهي أنه إذا مات الإنسان قالوا: انتقل إلى مثواه الأخير. وهذه الكلمة في معناها الظاهر من لفظها كلمةٌ خطيرة، لأن مضمونها ومدلولها أنه لا بعث، وأن القبر هو المثوى الأخير، ومن المعلوم أن هناك بعثا، وأن المثوى الأخير هو إما الجنة وإما النار، نسأل الله أن يجعلنا من أهل الجنة، فلا يحل للإنسان أن يقول في الميت إذا دفن: إنه رجع إلى مثواه الأخير. قد يقول قائل: إن هذا مثواه الأخير بالنسبة للدنيا، فإن الإنسان مهما طالت مدته في الدنيا فإن ماله إلى القبر. نقول: نعم هذا هو مراد الناس فيما يظهر، لاسيما المسلمين منهم، فإن كل مسلم يؤمن باليوم الآخر، لكن ما دام اللفظ يحتمل معنى فاسدًا هو ظاهر اللفظ أيضًا فإنه يجب اجتنابه.

(۱۰۳۶) تفسیر دو آیه‌ی اول سوره‌ی تکاثر

مطالب مرتبط: