(۹۹۸) تفسیر آیه ۳۲ از سوره فاطر

(۹۹۸) سوال: تفسیر این آیه چیست؟ {ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ} [فاطر: ٣٢]: (سپس کتاب را به کسانی از بندگانمان که برگزیده بودیم به میراث دادیم، پس از آنان بر خود ستم کردند و از آنان میانه رَو بودند و از آنان به فرمان الله در نیکی‌ها پیشتازند. این همان فضل بزرگ است). همچنین خواهشمندم در مورد این سه گروه توضیح دهید.

جواب:

الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ می‌فرماید: {ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا} : (کتاب را به کسانی از بندگانمان که برگزیده بودیم به میراث دادیم). منظورش این امت است که الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ کتاب را به آنان بخشید. کتابشان قرآن کریم و آخرین کتابی است که الله تَعَالَىٰ برای زمینیان نازل فرمود. زیرا قرآن بر محمدﷺ که خاتم الانبیاست، نازل شد. الله عَزَّوَجَلَّ به آنان قرآن بخشید و در این آیه بیان نمود که این امت را از بین دیگر امت‌ها انتخاب نموده است. همچنین این امت را به سه گروه تقسیم نمود: کسی که به خود ظلم روا می‌دارد، کسی که میانه‌روی می‌کند و کسی که در انجام نیکی‌ها سبقت می‌گیرد.

«کسی که به خود، ظلم روا می‌دارد»، کسی است که با انجام کارهای ناجایز، یا با ترک واجبات، بر خود ظلم روا داشته است.

«میانه‌رو» کسی است که به انجام واجب و ترک حرام اکتفا نموده است.

«سبقت گیرنده به سوی نیکی‌ها» نیز کسی است که واجبات را انجام داده و نوافل را نیز به آن افزوده است و از حرام، مکروه و حلالی که از آن استفاده‌ نمی‌برد، دست کشیده است.

مثال گروه اول که به خود ظلم کرده‌اند: مردی نماز می‌خواند، اما شروط و ارکان یا واجبات نماز را به درستی انجام نمی‌دهد. این شخص به خودش ظلم روا داشته است. مردی زکات می‌دهد، اما احتیاط نمی‌کند و زکات قسمتی از مالش را که زکات در آن واجب است، نمی‌دهد. این شخص به خودش ظلم روا داشته است.

مثال گروه دوم که میانه‌رو هستند: مردی نماز می‌خواند اما نماز را به آخر وقت می‌اندازد، و مکملات نماز را انجام نمی‌دهد. به گفتن یک بار سبحان الله اکتفا می‌کند. فقط سوره‌ی فاتحه را می‌خواند. در رکوع و سجود به کم‌ترین چیزی که واجب است، اکتفا می‌کند. همچنین در صدقه فقط آنچه را بر او واجب است، پرداخت کرده و اضافه بر آن چیزی نمی‌دهد.

مثال گروه سوم یعنی سابق بالخیرات: شخصی، واجبات را انجام می‌دهد و مستحباتی که مکمّل واجبات هستند را نیز انجام می‌دهد. نماز را به کامل‌ترین وجه می‌خواند. سنت‌های رواتب قبل و بعد از آن و همچنین نمازهای نافله را نیز می‌خواند. همچنین زکات را پرداخت کرده و بیش از آن صدقه می‌دهد.

این همان شخص سبقت گیرنده در نیکی‌ها است. سپس آیه را با فرموده‌اش: {ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ} پایان بخشید. یعنی: سبقت گرفتن در نیکی‌ها همان فضیلت بزرگ است. چه فضیلتی بالاتر از اینکه الله سُبْحَانَهُ‌وَتَعَالَىٰ بر انسان منت بگذارد که بتواند در اعمال صالح و انجام عبادات واجب و مستحب، از دیگران سبقت بگیرد؟

***

تعداد بازدید: 5

این صفحه را به اشتراک بگذارید

مشاهده‌ی اصل متن عربی

يقول السائل: ما معنى الآية الكريمة أعوذ بالله من الشيطان الرجيم: ﴿ ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَبَ الَّذِينَ أَصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمُ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الكبيرُ ﴾ [فاطر: ٣٢]؟ يقول: أرجو إيضاح هذه الأقسام الثلاثة.

فأجاب -رحمه الله تعالى-: يقول الله -عز وجل-: ﴿ ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَبَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا ﴾ يعني بهم هذه الأمة، أورثهم الله الكتاب فكان كتابهم وهو القرآن الكريم آخر كتاب أنزله الله تعالى على أهل الأرض، لأنه نزل على محمد صلى الله عليه وسلم خاتم النبيين، أورثهم الله الكتاب، وبيَّن الله في هذه الآية أنه اصطفى هذه الأمة على غيرها من الأمم، وقَسَّم هذه الأمة ثلاثة أقسام: ظالم لنفسه، ومقتصد، وسابق بالخيرات.

فالظالم لنفسه هو الذي ظلم نفسه بفعل ما لا يجوز، أو بترك ما يجب.

والمقتصد هو الذي اقتصر على فعل الواجب وترك المحرم. والسابق بالخيرات هو الذي قام بالواجب وبما زاد عليه من التطوع

وتجنب الحرام والمكروه، والمباح الذي لا يستفيد منه شيئًا.

مثال الأول الظالم لنفسه: رجل كان يصلي، لكنه لا يأتي بما يجب في الصلاة من شروط وأركان أو واجبات فهذا ظالم لنفسه، رجل يزكي، لكنه لا يحتاط ولا يزكي جميع ما تجب فيه الزكاة من ماله، فهذا ظالم لنفسه.

ومثال الثاني: رجل يصلي، لكنه يؤخر الصلاة إلى آخر الوقت، ولا يأتي بمكملاتها، يقتصر في التسبيح على واحدة يقتصر على قراءة الفاتحة، يقتصر في الركوع والسجود على أدنى ما يجب ،وهكذا، وفي الصدقة يأتي بالواجب من الزكاة ولا يزيد عليه.

وأما الثالث السابق بالخيرات فهو الذي يأتي بالواجبات، ويفعل ما يكملها من المستحبات، فيصلي الصلاة على أكمل وجه وأتمه، ويأتي بالرواتب التابعة لها ويصلي التطوع، وكذلك يؤدي الزكاة ويتصدق بما زاد على ذلك، هذا هو السابق بالخيرات.

ثم ختم الآية بقوله: ﴿ ذَلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الكَبِيرُ ﴾ [فاطر: ٣٢] أي: ذلك السبق في الخيرات هو الفضل الكبير، فإنه لا فضل أكبر من أن يَمُنَّ الله تعالى على الإنسان بالمسابقة إلى الخير وفعل ما يستطيع من الطاعات الواجبة والمستحبة.