(۷۲۹) سوال: گفته می‌شود سوره‌ی اخلاص معادل نصف قرآن است. آیا درست است؟ آیا درست است که هر کس سه بار این سوره را بخواند، انگار قرآن را کاملا خوانده است؟

جواب:

معادل بودن سوره‌ی اخلاص با یک سوم قرآن، صحت دارد و روایت آن در صحیح بخاری و دیگر کتب حدیث، از رسول اللهﷺ ثابت است. اما معنایش این نیست که خواندن آن معادل خواندن یک سوم قرآن است. زیرا معادل بودن همیشه به معنای کافی بودن و جایگزین شدن نیست. بنگر به حدیثی که رسول اللهﷺ می‌فرماید: یعنی: «هر کس ده مرتبه بگوید: لا إله إلاَّ اللَّه وحْدهُ لا شَرِيكَ لهُ، لَهُ المُلْكُ، ولَهُ الحمْدُ، وَهُو على كُلِّ شَيءٍ قَدِيرٌ، به مانند کسی است که چهار نفر از فرزندان اسماعيل را از قيد بردگی آزاد کرده باشد».[۱] اما با این حال اگر کسی صد مرتبه این ذکر را بگوید، جایگزین کفاره‌ی آزاد کردن برده نمی‌شود. بنا بر این معادل بودن چیزی با چیز دیگر به معنای این نیست که می‌تواند جایگزین آن شود. در نتیجه ما همان چیزی را می‌گوییم که رسول اللهﷺ فرمود: «{قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ} معادل یک سوم قرآن است»[۲] و در عین حال می‌گوییم: خواندن آن جایگزین خواندن کل قرآن نیست، بلکه باید هر دو را خواند. به همین خاطر نیز اگر کسی سوره‌ی اخلاص را سه مرتبه در نماز بخواند و سوره‌ی فاتحه نخواند، نمازش درست نیست. در صورتی که اگر سه بار خواندن این سوره معادل حقیقی کل قرآن بود، می‌گفتیم: اگر سه بار آن را در نماز بخوانی، دیگر نیاز نیست سوره‌ی فاتحه را بخوانی، در حالی که هیچ یک از اهل علم چنین نگفته‌اند.

***

[۱] صحیح بخاری: کتاب الدعوات، باب فضل التهلیل، حدیث شماره (۶۴۰۴). صحیح مسلم: کتاب الذکر و الدعاء و التوبة و الإستغفار، باب فضل التهلیل و التسبیح و الدعاء، حدیث شماره (۶۹۴۳)، از عمرو بن بن میمون با این لفظ: «مَنْ قَالَ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ عَشْرَ مِرَارٍ كَانَ كَمَنْ أَعْتَقَ أَرْبَعَةَ أَنْفُسٍ ‌مِنْ ‌وَلَدِ ‌إِسْمَاعِيلَ».

[۲] صحیح بخاری: کتاب فضائل القرآن، باب فضل قل هو الله أحد، حدیث شماره (۵۰۱۳)، صحیح مسلم: کتاب صلاة المسافرین و قصرها، باب فضل قراءة قل هو الله أحد، حدیث شماره (۸۱۱)، از ابوسعید خدری رضی الله عنه با این لفظ: «{قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ} تَعْدِلُ ‌ثُلُثَ ‌الْقُرْآنِ».