۷۶۸- وعن أُمِّ ثابِتٍ كَبْشَةَ بِنْتِ ثَابتٍ أُخْتِ حَسَّانِ بْنِ ثابت رضي الله عنه وعنها قالت: دخَل علَيَّ رسولُ الله صلی الله علیه و آله و سلم فَشَرِبَ مِن فِيِّ قِرْبةٍ مُعَلَّقةٍ قَائمًا. فَقُمْتُ إِلى فِيهَا فَقطَعْتُهُ. [ترمذي، این حدیث را روایت کرده و گفته است: حسن صحیح می‌باشد.]([۱])
ترجمه: ام‌ثابت، کبشه بنت ثابت، خواهر حسان بن ثابت رضي الله عنهما می‌گوید: رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم نزدم آمد و ایستاده از دهانه‌ی مشکی که آویزان بود، آب نوشید. لذا برخاستم و دهانه‌ی مشک را بُریدم (تا آن را نگه دارم).
[ام‌ثابت رضي الله عنها دهانه‌ی مشک را بُرید تا محلی را که دهان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به آن خورده بود، برای تبرک حفظ کند. این حدیث، نشان‌گر جایز بودن نوشیدن از دهانه‌ی ظرف است و دو حدیث پیشین، نشان می‌دهد که بهتر و افضل، اینست که انسان از دهانه‌ی ظرف، آب نخورد.]
شرح
مؤلف رحمه الله می‌گوید: «ناپسند بودن نوشیدن از دهانه‌ی مشک، ظرف آب و امثال آن؛ و بیانِ این‌که این کراهت، تنزیهی‌ست، نه تحریمی».
یکی از آداب نوشیدن، اینست که انسان از دهانه‌ی مشک یا ظرف، آب نخورَد. زیرا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از این کار منع کرده است. در گذشته آب را در مشک و امثال آن نگه می‌داشتند؛ لذا گاه خاشاک، حشرات و امثال آن در آب دیده می‌شد. از این‌رو پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از تا کردنِ دهانه‌ی مشک و نوشیدن آب از دهانه‌ی آن منع فرمود؛ لذا حکمتش، اینست که چه‌بسا آب، آلوده باشد و وقتی انسان، از دهانه‌ی مشک، آب بخورد، متوجهِ آلودگی آب نمی‌شود.
چنان‌که باری شخصی می‌خواست آب بخورد که ناگهان ماری از مشک بیرون آمد. چه‌قدر خطرناک بوده است! هر آن امکان داشت او را بگزد یا آسیبی به او برساند. البته آب خوردن از شیرِ آب یا سبوها و ظرف‌های مخصوص آب، خطرناک نیست و حکمِ نوشیدن آب از لیوان را دارد. گفتنیست: اگر چاره‌ای نبود، ایرادی ندارد که انسان از دهانه‌ی مشک آب بنوشد. مثلاً تشنه هست و لیوانی با خود ندارد؛ در این حالت از دهانه‌ی مشک آب می‌خورد. زیرا همان‌گونه که مؤلف رحمه الله ذکر کرده، این نهی، نهیِ تنزیهی‌ست، نه تحریمی.
از حدیث ام‌ثابت چنین برمی‌آید که هنگام ضرورت، نوشیدن آب در حالتِ ایستاده ایرادی ندارد. آری؛ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از نوشیدن آب در حالت ایستاده منع نموده است؛ اما وقتی ضرورت باشد، مثلِ وقتی که لیوان یا ظرفی در دسترس نیست و مَشک، آویزان است و دهان انسان در حالت نشسته به مشک نمی‌رسد، نوشیدن آب در حالت ایستاده ایرادی ندارد. چنان‌که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، ایستاده از مشکی که آویزان بود، آب نوشید.
این حدیث، هم‌چنین نشان می‌دهد که تبرک جستن به آثار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جایز است؛ همان‌گونه که صحابه رضي الله عنهم به عرق، آب دهان، لباس و موی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم تبرک می‌جستند. البته تبرک جستن به آثار دیگران، جایز نیست و این امر، مخصوص پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بوده است.([۲])
([۱]) صحیح الترمذی، آلبانی رحمه الله، ش: ۱۵۴۲.
([۲]) کسی سراغ ندارد که چیزی از آثار رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم مانده باشد و این، از حکمت الاهی‌ست تا زمینه‌ی شرک، مرتفع گردد. ر.ک: «التوسل، انواعه واحکامه» از علامه آلبانی رحمه الله که در این موضوع، بی‌نظیر است.
