۷۰- فالأوَّلُ: عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قال: قِيلَ: يَا رَسُوْلَ الله، مَنْ أَكْرَمُ النَّاسِ؟ قَالَ: «أَتْقَاهُمْ». فَقَالُوا: لَيْسَ عَنْ هَذَا نَسْأَلُكَ، قَالَ: «فَيُوسُفُ نَبِيُّ اللَّهِ، ابْنُ نَبِيِّ اللَّهِ، ابْنِ نَبِيِّ اللَّهِ، ابْنِ خَلِيلِ اللَّهِ». قَالُوا: لَيْسَ عَنْ هَذَا نَسْأَلُكَ، قَالَ: «فَعَنْ مَعَادِنِ الْعَرَبِ تَسْأَلُونِی؟ خِيَارُهُمْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خِيَارُهُمْ فِي الاسْلامِ إِذَا فَقُهُوا». [متفق علیه]([۱])

ترجمه: ابوهريره رضي الله عنه مي‌گويد: از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرسیدند: اي رسول خدا! گرامي‌ترين مردم کیست؟ فرمود: «پرهیزکارترین آنان». گفتند: سؤال ما، اين نيست. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «يوسف، پیامبر خدا و فرزند پیامبر خدا فرزند پیامبر خدا فرزند خليل خدا». گفتند: سؤال ما، اين نيست. فرمود: «پس درباره‌ی اصل و نسب عرب‌ها مي‌پرسيد. آنان‌كه در جاهليت بهترين مردم بودند، در اسلام نيز بهترين مردم هستند؛ البته به‌شرطی که شناخت و دانش ديني داشته باشند».

شرح

از رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم پرسیدند: گرامی‌ترین مردم کیست؟ فرمود: «پرهیزکارترین آن‌ها»؛ یعنی کسی که تقوایش، بیش‌تر باشد. پاسخ رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم کاملاً مطابق فرموده‌ی الله متعال است که:

﴿إِنَّ أَكۡرَمَكُمۡ عِندَ ٱللَّهِ أَتۡقَىٰكُمۡ﴾                                            [الحجرات: ١٣]

بی‌گمان گرامی‌ترین شما نزد الله، باتقواترین شماست.

خداوند متعال به اصل و نسب بندگانش یا به پُست و مقام آن‌ها و یا به مال و جمالشان نگاه نمی‌کند؛ بلکه به کردارشان می‌نگرد. لذا گرامی‌ترین مردم نزد الله، با تقواترین آن‌هاست و از این‌رو پرهیزکاران را با کرامت‌های ظاهری و باطنی گرامی می‌دارد؛ زیرا آن‌ها برگزیده‌ترین و گرامی‌ترین بندگانش هستند. این، تشویقی بر تقوا و پرهیزکاری‌ست و نشان می‌دهد که هرچه تقوای انسان بیش‌تر باشد، نزد خداوند عزوجل گرامی‌تر است. البته سؤال صحابه رضي الله عنهم، این نبود و نمی‌خواستند درباره‌ی گرامی‌ترین مردم نزد الله بپرسند. لذا عرض کردند: سؤال ما، این نیست. رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم در پاسخشان، یوسف بن یعقوب بن اسحاق بن ابراهیم را که از سلاله‌ی پیامبران بود، برگزیده‌ترین و گرامی‌ترین انسان‌ها برشمرد.

صحابه رضي الله عنهم گفتند: سؤال ما، این نیست. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «پس درباره‌ی اصل و نسب عرب‌ها می‌پرسید؛ آنان‌كه در جاهليت بهترين مردم بودند، در اسلام نيز بهترين مردم هستند؛ البته به‌شرطی که شناخت و دانش ديني داشته باشند». مثلاً مشهور است که بنی‌هاشم، بهترین طایفه‌ی قریش هستند؛ لذا در اسلام نیز بهترین مردم به‌شمار می‌روند، البته به‌شرطی که دانش دینی داشته باشند و احکام شرعی را بیاموزند. لذا اگر فقیه و عالم نباشند، بهترین مردم به‌شمار نمی‌روند؛ اگرچه اصل و نسبشان از همه بهتر است.

این حدیث، دلیلی‌ست بر این‌که انسان، با اصل و نسب خویش شرافت می‌یابد؛ البته اگر فهم و دانش دینی داشته باشد. بدون شک، اصل و نسب تأثیر دارد؛ چنان‌که بنی‌هاشم، بهترین مردم بودند و اصل و نسب بهتر و بالاتری داشتند. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به عنوان برگزیده‌ترین بنده‌ی الله، از بنی‌هاشم بود:

﴿ٱللَّهُ أَعۡلَمُ حَيۡثُ يَجۡعَلُ رِسَالَتَهُۥ﴾                                                    [الأنعام: ١٢٤]

الله، خود می­داند رسالتش را به چه کسی بدهد.

اگر بنی‌هاشم برترین نسل بنی‌آدم نبودند، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از این نسل نبود و در میان بنی‌هاشم، برانگیخته نمی‌شد. شاهد این حدیث درباره‌ی تقوا و پرهیزکاری، آن‌جاست که رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «(گرامی‌ترین مردم) پرهیزکارترین آن‌هاست». لذا اگر می‌خواهی که نزد الله، گرامی و دارای منزلت و جایگاه والایی باشی، تقوا پیشه کن که هرچه، تقوا و پرهیزکاری انسان بیش‌تر باشد، نزد الله عزوجل گرامی‌تر است. از الله درخواست می‌کنم که همه‌ی ما را جزو پرهیزکاران قرار دهد.

([۱]) صحیح بخاری، ش: ۳۳۵۳؛ و صحیح مسلم، ش: (۲۳۷۸، ۲۵۲۶).