۶۵- الْخَامِس: عَنْ أبي هريْرَةَ رضي الله عنه عن النبيِّ صلی الله علیه و آله و سلم قال: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَغَارُ، وَغَيْرَةُ اللَّهِ تَعَالَى، أنْ يَأْتِيَ الْمَرْءُ مَا حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ». [متفق عليه]([۱])

ترجمه: ابوهریره رضي الله عنه می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «همانا الله متعال غیرت می‌ورزد و این، زمانی‌ست که بنده مرتکب کاری شود که الله بر او حرام کرده است».

شرح

انس بن مالک رضي الله عنه عمر زیادی کرد و پس از رسول‌خدا صلی الله علیه و آله و سلم نود سال زنده بود. وضعیت مردم در زمان او تغییر نمود و برخی از آن‌ها در رابطه با مسایلی که در زمان صحابه رضي الله عنهم دارای اهمیت فراوان بود، کوتاهی می‌کردند؛ مانند نماز جماعت که در دوران صحابه رضي الله عنهم، فقط منافقان و افراد معذور در جماعت، شرکت نمی‌کردند؛ اما به‌تدریج بر خلاف رویکرد صحابه رضي الله عنهم در دوران رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم، مردم نسبت به این امر مهم کوتاهی نمودند و متأسفانه در دوران ما در رابطه با خودِ نماز سستی می‌کنند تا چه رسد به نماز جماعت؛ برخی نماز نمی‌خوانند یا گاه می‌خوانند و گاه نمی‌خوانند یا نماز را از وقتش به‌تأخیر می‌اندازند. همه‌ی این اعمال، از نظر برخی از مردم مسایل کوچک و ناچیزی‌ست؛ اما در دوران رسول‌خدا صلی الله علیه و آله و سلم و صحابه رضي الله عنهم، جزو گناهان هلاک‌کننده به‌شمار می‌رفت.

تقلب و خیانت یا فریب نیز در دوران پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم جزو گناهان نابودکننده محسوب می‌شد؛ رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «مَن غَشَّ فَلَیسَ مِنِّي»؛([۲]) یعنی: «هرکس تقلب کند، از من- یعنی پیرو من- نیست». مردمِ این زمان را ببین که تقلب، فریب‌کاری در معامله و کلاهبرداری را از خیلی از مسایل، ناچیزتر و کوچک‌تر می‌دانند؛ حتی برخی از آن‌ها، این را زرنگی در معامله می‌پندارند؛ حال آن‌که رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم از کسی که تقلب یا خیانت می‌کند، اظهار بیزاری نموده است! پناه بر الله!

دروغ نیز جزو مسایلی‌ست که صحابه رضي الله عنهم آن را در شمارِ گناهان نابودکننده می‌دانستند؛ اما بسیاری از مردم، دروغ را مسأله‌ای عادی و بی‌اهمیت می‌دانند و به‌سادگی دروغ می‌گویند و هیچ پروایی ندارند؛ در صورتی که رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «لا یَزالُ الرَّجُلُ لَيَكْذِبُ ویَتحرَّی الكَذِب حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللَّهِ كَذَّاباً»؛([۳]) یعنی: «شخص همواره دروغ مي‌گويد و به دروغ گفتن عادت می‌کند تا این‌که نزد الله، به عنوان کذاب و دروغ‌گو نوشته مي‌شود».

و گاه در رابطه با مسایل خیلی مهم، مانند حق مردم دروغ می‌گوید یا به‌دروغ مدعی چیزی می‌شود که مالِ او نیست و حتی برای خوردن مالِ مردم و اثبات دروغ خود، آن‌ها را به دادگاه می‌کشاند و سوگند دروغ می‌خورد؛ پناه بر خدا! بدین‌سان جزو کسانی می‌شود که هنگام مرگ، خدا از آن‌ها خشمگین است. به‌هر حال مسایلی وجود دارد که صحابه رضي الله عنهم آن‌ها را جزو گناهان نابودکننده می‌دانستند؛ ولی مردم عوض شده‌اند و این مسایل را ناچیز و بی‌اهمیت می‌دانند. هرچه ایمانِ انسان قویتر باشد، گناه و معصیت را بزرگ می‌داند و هرچه ایمان انسان ضعیف‌تر شود، در دلش گناه و معصیت را کوچک می‌‌شمارد و آن را عادی و ناچیز می‌پندارد؛ لذا نسبت به وظایف شرعی خود، سستی و تنبلی می‌کند و هیچ پروایی ندارد؛ چراکه سست‌ایمان است.

ابوهریره رضي الله عنه می‌گوید: رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «همانا الله متعال غیرت می‌ورزد و این، زمانی‌ست که بنده، مرتکب کاری شود که الله، بر او حرام کرده است».

صفت «غیرت»، یک صفت حقیقی و ثابت برای الله عزوجل می‌باشد؛ اما همانند غیرت ما نیست؛ بلکه بزرگ‌تر است. خداوند متعال به‌حکمت خویش، برخی از چیزها را بر بندگانش واجب و برخی را حرام نموده است؛ آن‌چه را که بر آن‌ها واجب فرموده، به نفع دین و دنیا و حال و آینده‌ی آن‌هاست و آن‌چه را که بر آنان حرام کرده، به ضررِ دین و دنیا، و حال و آینده‌ی آن‌هاست و وقتی انسان مرتکب عملی شود که الله بر او حرام کرده است، پروردگار متعال به‌غیرت می‌آید. واقعاً آدم چگونه مرتکب گناه و معصیتی می‌شود که الله عزوجل آن را به‌مصلحت خود او، بر او حرام کرده است، حال آن‌که ارتکاب معصیت، هیچ زیانی به الله نمی‌رساند؟! بنده با آن‌که می‌داند که پروردگار متعال، حکیم و مهربان است و اگر چیزی را بر بندگانش حرام می‌کند، به‌خاطر بخل به آن‌ها یا برای محروم کردنشان از آن چیز نیست؛ بلکه به مصلح خودشان است، باز هم به حرام روی می‌آورد! لذا الله به غیرت می‌آید که چگونه بنده‌اش با درک این قضیه، باز هم مرتکب معصیت و نافرمانی از الله عزوجل می‌شود؛ به‌ویژه در رابطه با گناه زنا. رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است: «مَا مِنْ أَحَدٍ أَغْيَرُ مِنَ اللَّهِ أَنْ يَزْنِيَ عَبْدُهُ أَوْ تَزْنِيَ أَمَتُهُ»؛ یعنی: «هرگاه یکی از بندگان الله- مرد باشد یا زن- مرتکب زنا شود، هیچ‌کس به‌اندازه‌ی الله به‌غیرت نمی‌آید»؛ زیرا بدکاری و زنا، روش خیلی پست و ناپسندی‌ست؛ از این‌رو الله متعال، زنا و همه‌ی زمینه‌های آن را بر بندگانش حرام نموده است؛ همان‌گونه که می‌فرماید:

﴿وَلَا تَقۡرَبُواْ ٱلزِّنَىٰٓۖ إِنَّهُۥ كَانَ فَٰحِشَةٗ وَسَآءَ سَبِيلٗا ٣٢﴾                      [الإسراء: ٣٢]

و به زنا نزدیک نشوید؛ بی‌گمان زنا، کار بسیار زشت و راه بد و ناپسندی‌ست.

غیرت الله عزوجل به گناه زنا که بنده‌اش مرتکب می‌شود، بیش‌تر و شدیدتر از سایر گناهانی‌ست که بندگانش انجام می‌دهند؛ لذا روشن است که از گناهی هم‌چون لواط یا هم‌جنس‌بازی، بیش از هر گناه دیگری به غیرت می‌آید؛ زیرا این گناه، از زنا نیز بدتر و ناپسندتر می‌باشد و الله متعال آن را بدتر از زنا قرار داده و سخن لوط پیامبر عليه السلام به قومش را این‌چنین بیان فرموده است که:

﴿وَلُوطًا إِذۡ قَالَ لِقَوۡمِهِۦٓ أَتَأۡتُونَ ٱلۡفَٰحِشَةَ مَا سَبَقَكُم بِهَا مِنۡ أَحَدٖ مِّنَ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٨٠﴾                                                                                                               [الأعراف: ٨٠]

آیا مرتکب کار زشتی می­شوید که هیچ‌یک از جهانیان پیش از شما انجام نداده است؟

در این آیه، واژه‌ی «فاحشه» را با «الف و لام» آورد: ﴿ٱلۡفَٰحِشَةَ﴾ ؛ و درباره‌ی زنا، بدون «الف و لام»: ﴿فَٰحِشَة﴾ و این دو با هم فرق می‌کند؛ یعنی لواط، عین بدکاری یا بزرگ‌ترین کار ناپسند است و زنا، یکی از کارهای ناپسند می‌باشد.

الله متعال از سایر کارهای حرام مثل دزدی و شراب‌خواری نیز به غیرت می‌آید؛ البته هر چه زیان و زشتی گناه بیش‌تر باشد، الله متعال بیش‌تر غیرت می‌ورزد.

این حدیث، صفت «غیرت» را برای الله متعال ثابت می‌کند و روش اهل سنت و جماعت درباره‌ی این حدیث و سایر احادیث یا آیه‌های صفات، این است که صفات ثابت‌شده در آن‌ها را آن‌گونه که شایسته‌ی الله عزوجل می‌باشد، برایش ثابت می‌دانند؛ از این‌رو می‌گویند: الله، به‌غیرت می‌آید، اما غیرتش مانند غیرت مخلوق نیست؛ و الله شادمان می‌گردد، ولی شادی‌اش مانند شادی مخلوق نیست؛ الله، دارای صفات کاملی‌ست که شایسته‌ی اوست و هیچ همانندی و شباهتی به صفات آفریده‌هایش ندارد.

([۱]) صحیح بخاری، ش: ۵۲۲۳؛ و صحیح مسلم، ش: ۲۷۶۱.

([۲]) صحیح مسلم، ش: ۱۰۱ به‌نقل از ابوهریره رضي الله عنه.

([۳]) صحیح مسلم، ش: ۲۶۰۷ به‌نقل از عبدالله بن مسعود رضي الله عنه.